Uzak Dağ Çiçekleri(*)-1

Kayaköylü yazar dostum, öğretmen Ayhan Dayan, “Gençliğini Aramayan Adam”

anı-romandan sonra İLK hacimli romanı “Son Köy Enstitülü Kemal Öğretmenin Romanı – Uzak Dağ Çiçekleri” ile karşımda çünkü siz hemşehrilerim, bu yapıtla Nisan 2016’da tanıştınız, okudunuz, yazarla duygularınızı belki paylaştınız. Bense Ağustos’ta ardı ardına 13 gün süreyle hiç ara vermeden okudum. Dilim yettiğince sizinle duygu ve düşünceleri paylaşacağım.

Dayan; uzun zaman emek verdiği romanını doğduğu “Ege topraklarının ilk ve tek Köy Enstitülü öğretmeni merhum Halil TAŞKIN ile ilkokul öğretmenim merhum Abdullah Gülseren’in manevi anısına…Yaşamlarını bu güzel ülkemin eğitimine adayarak sonsuzluğa göçmüş, başta Köy Enstitüleri projesinin fikir adamı Hasan Âli YÜCEL ve yine bu okullarım mükemmel derecedeki uygulayıcısı İsmail Hakkı TONGUÇ olmak üzere tüm Köy Enstitülülere…” adamış. Bir de romanın sonunda hem editörü Hasan YÖRÜK’e “titizliği” için hem de babası Mustafa DAYAN’a “İlkokul döneminin bilgilerini ayrıntılı olarak” paylaştığı için teşekkür ediyor.

*****

Edebiyat dünyasında ilk eserler, yazarın özyaşamından izler taşır diye bilinir. Sanki kalıp bir yargı haline gelmiştir. Dayan’ın romanında bu izleri görüyorum. Hem de çok yerinde ve başarılı biçimde. Öncelikle bunu belirtmem gerekir. Bir de romanına “belgesel-roman” demek geliyor içimden. Örneğin; Ortaklar Köy Enstitüsü Müdürü Hayri Çakaloz’un mezun öğrencilere yazdığı mektup, enstitünün kuruluş, gelişme süreci açıklanmış. Halil Taşkın’ın sözlü anılarından yararlanılmış. Romanın geçtiği Rezip köyü ile ilgili akademik çalışmalardan yararlanılmış. Köy Enstitüleri’nin kapatılma süreci yansıtılmış. Hem de aslına uygun olarak. Kore Savaşı, köyünden katılanların gözünden ve yaşadıklarından yararlanılarak dile getirilmiş. Bilmem siz katılır mısınız?

*****

Uzak Dağ Çiçekleri’ni okumadan iki önemli bölüm var. Bunlardan söz etmezsem tanıtım yazım eksik kalır. İlki, Dayan’ın “Önsöz”ü. Burada romanının arka planını açıklıyor. Önce “yazmaya iten nedenlerin başında Köy Enstitüleri’ne duyduğum hayranlık geliyor” diyor. Sonra Halil Taşkın’ı tanıtıyor. Kendisinin de Taşkın’ın görev yaptığı köydeki öğretmenliğinden söz ediyor. Romanın geçtiği yer gerçek. Romanının “alt yapı çalışmaları sırasında Rezip köyü ile ilgili çeşitli videolar başta olmak üzere, yıllar önce bir üniversite öğrencisinin yine aynı köyde yaptığı akademik incelemeler”den yararlanıyor. Dayan; “yakından tanıdığı merhum bir savcının yaşadığı sürgünü, okuluna gelen ilk müfettişi, toprak yediği için ölen kız öğrencisini asıl isimlerini” belirtmeden “belgesel romanı”na katıyor. “Köy Enstitülerinin kapanmasında Doğu’da başı çeken ve kötü emellerine ulaşan Vanlı toprak ağası, eski vekil, merhum Kinyas Kartal’a da ayrı bir sayfa” açıyor. İkincisi ise editör Hasan Yörük’ün “Sunum”u. Kendisi de roman kahramanı Kemal öğretmen gibi aynı okuldan, Ortaklar Anadolu Öğretmen Lisesi’nden -eski Ortaklar Köy Enstitüsü- mezun. Bu nedenle okurken romanda kendi okul yaşamından anılar buluyor. Sözünü “Uzun lafın kısası yazarımız, yine güzel bir yapıtla karşımızda. Bu kitabı büyük bir zevkle okuyacağınızı söyleyebilirim. Yüreğine sağlık sevgili Ayhan Dayan, kalemin hiç soğumasın…” diyerek bağlıyor.

Uzak Dağ Çiçekleri, Dayan’ın iddialı ifadesiyle “yüzyıllardır aynı topraklar üzerinde kardeşçe yaşamış ve bundan sonra da yaşamaya devam edecek , siyasi ve çıkarcı çevrelerin birilerini kurcalayıp toplumları ayrıştırmaya çalıştığı dönemleri elinin tersiyle iterek bir gün birileri yazılı bir yapıta ‘Türk-Kürt Barış ve Dostluk Ödülü’ verecek olurlarsa işlenen konusuyla bu kitabım şimdiden bu ödüle adaydır.” Görüşüne saygı duyuyorum. Gerçekten Batı Anadolu’dan Türk bir öğretmenin Güneydoğu’daki Adıyaman’a bağlı bir Kürt köyünün halkıyla sorunsuz, barışçıl başlayıp süren ve hayatın her alanında birebir uygulanan bir aydınlanma-kalkınma çabası, emeği anlatılıyor. O dönemlerde binlerce Köy Enstitülü öğretmenin atandıkları köylerde de aynısı, belki biraz farklısı yaşanıyordu. Eğitim yoluyla kalkınmanın, aydınlanmanın dolu dizgin soluk soluğa yaşandığı yıllardı.

SÜRECEK…

________________

* Uzak Dağ Çiçekleri, Roman, Ayhan Dayan, Gece Kitaplığı, Birinci Basım, Nisan-2016, 530 Sayfa.