Tire tarihinin sessiz tanığı

Kimin yaptırdığı bilinmeyen eser, dört cepheli, mermerden, abidevi bir çeşmedir. Cephelerin köşelerinde sütünceler olup, araları yuvarlak kemerlerle bağlanmaktadır. Kemerlerin altında mermer işçilik bulunmaktadır. Kule şeklinde olan üst kısmı dekoratif bir kubbe ile örtülüdür. Her cephesinde yuvarlak pencereler bulunur.

Tire’nin, Ihlamur Meydanı’ndaki 125 yıllık tarihi çeşmesi zamana meydan okuyor… Aslında ‘saat kulesi’ olarak yapılmış. Tarihi kaynaklarda kimin veya kimlerin yaptırdığı bilinmese de meydana adını veren ıhlamur ağacının altında yıllardır zamanın sessiz tanığı olarak öylece duruyor…

Safa Meydanı’nın öyküsü

Araştırmacı Yazar Yılmaz Göçmen, buram buram estetik ve sanat kokan yapının kent tarihi açısından önemini araştırmalarıyla ortaya koydu. Eski saat kulesinin hikayesini Göçmen anlattı. Bugün, Cumhuriyet Meydanı diye bilinen kent merkezi, 1900’lü yılların başında koyun keçi otlatılan tepelik bir alan. Halk arasında ‘Züğürtler Tepesi’ olarak biliniyor. İşi gücü olmayan gariban takımı her gün o tepede toplanarak varlıklı aileler tarafından kendilerine emanet edilen keçi ve koyunları küçük paralar karşılığında otlatıp akşam olmadan hemen önce sahiplerine teslim ediyorlar. 1900’lü yılların başında kent yöneticileri alanı meydan olarak düzenlemeye karar veriyor. 1901 yılında meşhur saat kulesi yaptırılarak meydanın tam ortasına dikiliyor. Türk, Rum ve Musevi nüfusun oldukça yoğun olduğu kentte yeni yapılan meydan kısa zamanda popüler oluyor. Özellikle gençlerin buluşma noktası haline geliyor. Tire’ye, 1530’lu yıllarda Portekiz’den göç ederek yerleşen ‘Sefarad Yahudileri’ ise kentte Türklerle yüzyıllardır barış içinde yaşıyorlar. Alay parkından, yeni yapılan meydana inen 200-250 metrelik yol, Musevi genç kızlar tarafından ‘güzel yol’ anlamına gelen İspanyolca ‘Bella Vista’ olarak adlandırılıyor. Hemen hemen her gün sandıktan çıkardıkları en güzel kıyafetlerini giyen Musevi kızlar soluğu saat kulesinin bulunduğu yeni meydanda alıyor. Hatta kıyafetlerinden salınan naftalin kokuları nedeniyle halk arasında kendilerinden ‘Naftalin Kokan Kadınlar’ diye söz edilmeye başlanıyor. Tabii genç erkekler de fırsatı kaçırmıyor ve saat kulesinin çevresindeki yerlerini alıyorlar. Meydana çok geçmeden ‘Safa Meydanı’ adı veriliyor. Genç kızlar ve erkekler bahar ve yaz aylarında, bayramlarda saat kulesinin çevresinde bıkmadan usanmadan saatlerce tur atıp yürüyor. Birbirlerine kaçamak ve mahcup bakışlar atıyor. Elbette zaman zaman çirkin olaylar da yaşanıyor. Bu yüzden ‘Safa P…’ deyiminin Musevi kızlara laf atan genç erkeklerin kentin büyükleri tarafından ailelerine şikayet edilirken ortaya çıktığı rivayet edilir.

Saathene taşınıyor
Cumhuriyet’in ilanından sonra ‘Sefa Meydanı’nın adı, ‘Cumhuriyet Meydanı’ olur. Meşhur saat kulesi de şimdiki yeri olan Ihlamur Meydanı’na taşınır.

Özcan Çetin