KALKINMANIN İTİCİ GÜCÜ DEMOKRASİ VE KOOPERATİFLERDİR!-8 (Endonezya)

“Kanaatim odur ki, muhakkak surette birleşmede kuvvet vardır.

Kooperatif yapmak, maddi ve manevi kuvvetleri,

zekâ ve maharetleri birleştirmektir.

Yoksa bir zayıf ile bir kuvvetlinin birleşmesinden bahsetmiyorum.

Birleşmenin böylesi zayıf olanın kuvvetliye esir olması demektir.”

Mustafa Kemal ATATÜRK

(İzmir Ticaret Odası–1 Şubat 1931)

17 Şubat-4 Mart 1923 tarihleri arasında, yeni Türkiye’nin ekonomik durumunu görüşmek üzere, İzmir’de ilk İktisat Kongresi toplanmıştır. 1923 yılında toplanan bu kongrede ele alınan önemli konulardan biri de kooperatifçiliktir.

Kongrenin açılışında Atatürk’ten sonra konuşma yapan İktisat Vekili Mahmut Esat Bozkurt, her türden şirket kurmak gerektiğini, özellikle de memleketimizin ihtiyacını tamamen ifade eden kooperatif şirketlere daha fazla önem verilmesi gerektiğini içeren bir konuşma yapmıştır.

Henüz cumhuriyet dahi ilan edilmemişken kooperatifçiliğin düşünülmüş olması, kooperatif kurulması ve kurulacak kooperatiflere çiftçilerin ortak edilmesi ve hatta bu kooperatiflerin kuruluş sermayesinin -çiftçiye olan borcuna karşılık- devletçe karşılanması gibi kararlar, kooperatifçilik hareketi açısından tarihi önem taşımaktadır.

İzmir İktisat Kongresi’nin toplanmasından kısa bir süre sonra, 19 Mart 1923 tarihinde, o zamanın Basın Yayın Genel Müdürlüğü tarafından “Kooperatif Şirketler” adını taşıyan bir kitap yayımlanmıştır.

Atatürk’ün onayıyla hazırlanan ve altı bölümden oluşan bu kitapta kooperatifçilikle ilgili kısa ve öz teknik bilgiler ile birtakım öğütler bulunmaktadır.

Memleketin kurtuluş çarelerinden biri olarak kooperatif şirketler gösterilmiş, gereken güç ve sermayeyi ancak kooperatiflerin temin edebileceği vurgulanmıştır. Kitapta Batı ülkelerinden, özellikle de Bulgaristan kooperatiflerinden başarılı örnekler verilerek ülkemizdeki kooperatif hareketi için yol gösterilmiştir. Son bölümde de köy öğretmenlerine kooperatifçiliğin gelişmesi için önemli vazifeler düştüğü, bu konuda vatan görevi bilinciyle gayret edilmesi gerektiği yönünde nasihatler yer almaktadır.

Uzakdoğu’nun adalar devleti Endonezya’da ilginç örnekler var. Birlikte bakalım:

• Kooperatifçilik hareketi, tefecilikle mücadele etmek amacıyla ilk olarak 1886

biterken Raiffeisen Kredi Kooperatifi modeline benzer Hulp ve Spaarbank’ın kurulmasıyla ortaya çıkmış.

• Kooperatifçiliğin ülkenin eğitim düzeyini, ekonomisini ve milli duygularını

geliştirdiğini düşünen Endonezya halkı, dağınık haldeki tüm kooperatifleri 12 Temmuz 1947’de bir araya getirmiş. Java, Sumatra, Kalimantan ve Sulawesi adaklarından toplam 500 temsilcinin katıldığı ilk Endonezya Kooperatifçilik Kongresi gerçekleştirilmiş. Kongrede alınan önemli kararlardan biri de günümüzde Endonezya Kooperatifçilik Konseyi (DEKOPIN) olarak bilinen Endonezya Kooperatifleri Merkez Birliği (SOKRİ)’nin kurulması olmuş.

• DEKOPIN; hükümetle işbirliği kurarak kooperatifçiliğin gelişmesine, ülke

ekonomisinin büyümesine, yoksulluğun azaltılmasına, eğitim ve teknoloji gibi pek çok alanda ilerleme sağlanmasına önemli katkılarda bulunmuş. Yapı; 35 milli kooperatifler federasyonunu ve 33 il kooperatif konseyini temsil ediyor. 2011’de DEKOPIN’e bağlı 30.849.913 ortak ile 188.181 kooperatif bulunmakta. Toplam cirosu 95.062.402 Endonezya Rupiahı (1 Dolar=12.762.2 Endonezya Rupiahı)’dır.

• Üretim, sağlık, işçi, kredi, tüketim, barınma, bankacılık, sağlık, sigorta, kadın ve

gençlik kooperatifleri gibi pek çok türde kooperatifler kurulmuş. En aktif olanı, kredi kooperatifleri. Buna örnek, 1972 yılında kurulan ve 194 ortağı bulunan Endonezya Kredi Kooperatifi Borromeus’tur. Ortaklarının refah düzeylerini arttırmayı amaçlamakta ve daha çok ev kredileri vermekte.

• Kamu çalışanlarının oluşturduğu bir örgüt olan Kamu Çalışanları Kooperatifi

Milli Federasyonu (IKP-RI) da bankacılık sektöründe çalışan bir kooperatif. 10.400 birim kooperatif ve 1.828.739 ortaktan oluşan Federasyon 26 ilde örgütlü. Kredi, otel ve perakende sektörlerinde de çalışıyor.

• Kooperatiflerin karşılaştığı sorunlara çözümler bulmak, kooperatif farkındalığını

artırmak ve profesyonel yönetim anlayışını kazandırtmak amacıyla 1995 yılında kurulan Kooperatif Eğitimi ve Öğretimi Enstitüsü (LAPENKOP), Endonezya kooperatifçiliğinin gelişmesinde önemli bir rol oynamaktadır.

• Endonezya Milletler Topluluğu kooperatifi (Koperasi Sejahtera Bersama),

2004’te kurulmuş. 2011 verilerine göre; 30.000 ortağı bulunmakta. 2010’dan bu yana ortaklarının ihtiyaçlarını karşılamak üzere perakende ticaretine başlamış. 700 çalışanı var. Batı Java’da 87 mağazası hizmet veriyor. Mağazalar, yaklaşık 100-150 metrekare arasında olup ortalama 5000 adet ürün bulunduruyor. Küçük ya da orta ölçekli girişimcilerle ortaklıklar kurup perakende kanallarıyla ürünlerini satmak ve satış için yeni yerler kiralamak da kooperatifin hedefleri arasında yer almakta.

14 Haziran 2020

SÜRECEK

KAYNAKLAR:

– G-20 Ülkelerinde Kooperatifçilik, T:C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü yayını, 2015, Ankara.

– http://koop.gtb.gov.tr/ Erişim: 2.5.2020-23:32

– https://ticaret.gov.tr/kooperatifcilik/kooperatifler-hakkinda-bilgiler/tarihce – Erişim:2.5.2020-23:21