Deprem gibi afetlerden sonra görülebilecek enfeksiyonlar

Dünyadaki nüfus artışı, güç dengesi, yaşam alanlarının azlığı ve pek çok ülkede gözlenen şehirleşme sonucunda insanlar ne yazık ki doğal afet gelişmeye uygun bölgelere yerleşmektedirler. Bu nedenledir ki doğal afetler sonucunda giderek daha fazla insan hayatını kaybetmekte veya yaralanmaktadırlar.

Enfeksiyonların gelişimini kolaylaştırıcı üç faktör öne çıkmaktadır;

1.İnsanların yaşadığı deprem ve onun oluşturduğu yoğun stres,

2.Hijyen eksikliği ve

3.Çevre koşullarının olumsuzluğudur.

Depremle beraber su, kanalizasyon, elektrik ve gaz şebekelerinin hasarı, insanların kamplarda barınmaları sırasında yaşanan yiyecek ve temiz su yetersizliğine bağlı enfeksiyonlar başlar.

Faz 1: Deprem esnasında (0-4. günler): Genellikle etkilenenlerin kurtarıldığı ve afetle ilgili yaralanma bölgesindeki enfeksiyonlar olabilir. Yara bakımı ve Tetanoz aşılanması bu dönemde çok önemlidir.

Faz 2: Deprem sonrası (4-30. günler): Bulaşıcı hastalıkların ilk dalgasının ortaya çıkabileceği dönemdir. Bu dönemde gıda kaynaklı ve/veya su kaynaklı enfeksiyonlar veya damlacık yoluyla bulaşan enfeksiyonlar görülebilmektedir. Bu dönemde en sık görülen ishal salgınlarıdır. Dünya genelinde yaşanan çeşitli depremlerden sonra ishal nedeni genellikle kirli su kullanımına bağlı olmaktadır. Suyun kirlenmesi, kanalizasyon karışması veya suyun taşınması ve/veya depolanması sırasında bulaş ile gelişir. Bunların yanı sıra ishal salgınları ortak kullanılan su depolarının veya yiyecek hazırlamada kullanılan tencere ve kazan kullanımına bağlı, sabun eksikliği ve kirlenmiş gıda tüketimine bağlı oluşur. Depremlerden sonra, kanalizasyon sisteminin çökmesi durumunda veya atık suların atılımı ile bozukluk olduğunda veya temiz içme suyuna ulaşımda zorluklar olması durumunda hepatit A ve hepatit E vakalarında da artışların olduğu da bildirilmiştir. Kalabalık ortamların oluşturduğu enfeksiyonlar ise şunlardır; Akut solunum  yolu hastalıkları, İnfluenza, SARS Co-V2, Kızamık, Neisseria meningitidis menenjiti, Tüberküloz, uyuz hastalığını sayabiliriz. Özellikle sel sularının olaya karıştığı afetlerde oluşan bir başka enfeksiyon leptospirozdur. Bulaş enfekte hayvan (sıklıkla fareler) idrarının bulaştığı su, yiyecek tüketilmesi veya bulaş olmuş toprakla temas sonrasında gelişebilmektedir. Kalabalık ortamlarda hijyen eksikliği, yetersiz su tüketimi ve birbirinin yatağında yatma gibi faktörlerin sonunda Uyuz paraziti gelişebileceği de akılda tutulmalıdır.

Faz 3: İyileşme ve normale dönüş̧ dönemi (30 günün üzerinde): Uzun inkübasyon periyodu olan enfeksiyonların ve latent enfeksiyonların belirgin hale gelebileceği dönemdir. Bu dönemde, afet bölgesinde endemik olan bulaşıcı hastalıklar, afetten etkilenen insanlarda salgına neden olabilir. Alt yapının bozulması ile yiyecek ve içeceklerin kontaminasyonuna bağlı barsak hastalıkları ile birlikte çevre değişikliğine bağlı vektör ilişkili enfeksiyonlar bu dönemde ön plana geçer. Sivrisinek ısırması sonrası sıtma ve endemik bölgelerde Dang ateşi vakaları bildirilmiştir. Bu tip vakalar daha sıklıkla sel sonrası gelişmektedir. Endemik bölgelerde sıtma salgınları sık gözlenen bir durumdur. Sellerin neden olduğu durgun su, sivrisinekler için uygun üreme alanı oluşturur. Geçici barınaklarda yaşam, sivrisinek ısırma sıklığında artışa yol açıp sıtma bulaş döngüsünün kolaylaşmasına neden olabilir. Bölge şartları, iklimi ve mevsimi sivrisineklerde artığı dönem olduğunda sıtma vakalarında artışa dikkat etmek gerekip, bu konuda önlem alıcı çalışmalarda bulunulmalıdır.

Doğal afetlerden sonra afetzedelerin yerleştirilmesi iyi planlanması gerekmektedir. Kurulacak barınma kamplarının yeri, su kaynaklarına yakınlığı, seyyar kurulacak tuvalet ve banyoların bu su kaynaklarına uzaklığı iyi planlanması gerekmektedir. Bunun yanı sıra temiz suya ulaşım önemlidir, temiz su varlığı ile beraber hijyen kurallarına uyulması ile su yolu ile bulaşabilecek enfeksiyon hastalıklarının önlenmesi mümkün olacaktır.

Depremler ve afetler tarih boyunca hep olmuş ve yine olacaktır. Önlem almak ve bilimin ışığında oluşabilecek olumsuz durumlara hazırlıklı olmak pekçok kayıp ve hastalıklara maruz kalmamızı önleyecektir.

Sağlıkla ve sevgiyle kalın..