Arastalardan AVM'lere

Sözlükler, arastayı genel anlamda şöyle tarif ediyorlar: “Çarşılarda aynı ürünü satan dükkanların bulunduğu bölüme verilen ad.”

Vikipedi, şöyle devam ediyor: “İslam mimarisinin en önemli yapı çeşitlerinden biri olan külliyelerde sıklıkla yer alan arastalar, geçmişte geliri külliyenin içindeki camiye vakfedilen tek tip dükkanlardan oluşurken günümüzde çoğu turistik olmak üzere çeşitli ürünler satan ve kira geliri hariç camilere gelir bırakmayan çeşitli dükkanlardan oluşur.”

Peki AVM ne demek?

AVM, ‘Alış Veriş Merkezi’ kelimelerinin kısaltılmışı. Büyük ve orta büyüklükteki kentlerde çeşitli ürünlerin ve yaygın markaların satışı için genelde bir firma bünyesinde bazen de kooperatif olarak faaliyet gösteren büyük satış mağazası, çarşı kompleksi. Modern anlamda alışveriş merkezleri, şehirlerin hızla büyümesi ve kent merkezlerinin alışveriş için uzak kalması nedeniyle ortaya çıkmıştır.

**

Tarihi Kemeraltı Esnaf Derneği Başkan Yardımcısı, çocukluk arkadaşım Erdal Tütüncüoğlu, geçtiğimiz gün beni arayıp hal hatır sordu. Arada sorarız… Hal hatırın ardından konuya gelip Tarihi Çarşılar Federasyonu ile ilgili küçük bir bilgi verdikten sonra “Senin telefonunu federasyon başkanına veriyorum. O seni birazdan arayacak ve konuyla ilgili ayrıntılı bilgi verecek” deyip telefonu kapattı. Ama ben “Yahu ben esnaf falan değilim, benim tarihi çarşılarla ne ilgim olabilir?” diyecektim ki ikinci telefon çaldı.

Arayan, Erdal’ın bahsettiği Tarihi Çarşılar Federasyonu Başkanı Muhsin Özyıldırım idi. Özyıldırım; benim öğretmen, gazeteci ve kent konseyi yürütme kurulu üyesi olduğumu bildiğini, kent kültürü ile ilgili yazılar yazdığımı Erdal’dan öğrendiğini belirttikten sonra Türkiye’deki bütün tarihi çarşıları kapsayacak Tarihi Çarşılar Yönetim Yasa Taslağı ile ilgili başlattıkları çalışma hakkında bilgi verdi.

Özyıldırım; çıkarılacak yasa ile tarihi çarşıların artık gönüllülük esasına göre dernekler aracılığıyla değil, OSB’lerin yönetim modelinde olduğu gibi yasayla yönetileceğini, çalışmaların Tarihi Çarşılar Üst Birliği tarafından denetleneceğini söyledi.

Tarihi Çarşılar Federasyonu’nun 97 il ve ilçede 100 bin civarında esnafı kapsadığını kaydeden Özyıldırım, “Özellikle esnaf içinde disiplini sağlamamız ve fahiş fiyat uygulamalarının önüne geçerek turisti üzmememiz lazım. Bunun için de yasa ve yaptırım gücü gerekiyor. Kamuyla birlikte yasa temelli yönetileceği için yaptırım gücü ve kaynak imkanı da olacak. Dernek ve vakıflarla bir yere kadar ilerleme kaydedilebiliyor ancak böyle bir yapıda denetim ve düzenlemeler, tüm çarşılarda zorunluluk haline gelecek. Fiziki ve mimari iyileştirilmelerin yanı sıra edep, terbiye ve düzeni sağlamamız lazım” dedi.

Sabırla dinleyip arada “evet, biliyorum” gibi kısa yanıtlar verdikten sonra “Muhsin Bey, evet sizin bu tarihi çarşılarla ilgili anlattıklarınızı tarihe ve kültüre meraklı bir köşe yazarı ve kent konseyi üyesi olarak ben de biraz biliyorum. Ödemiş’te de tarihi bir çarşımız var. Hatta Ege Bölgesi’nin en büyük açık pazarı da Ödemiş’te kurulur ve İzmir’den de büyük ilgi görür fakat ben Arasta’da esnaflık yapmıyorum. Ödemiş Arastası adına sizin aradığınız temsil gücüne sahip değilim. Ben en iyisi sizi Arasta’nın hemen yanındaki Meşrutiyet Mahallesi muhtarı ile görüştüreyim. Kendisi aynı zamanda Arasta’da esnaftır” deyip sorumluluktan sıyrılıverdim. İlgileneceğimi ve kendisine mutlaka geri döneceğimi de söyledim. Savsaklamadım yani.

Biliyorsunuz, ticarette çağımızın yükselen değeri AVM’ler. Kapitalizmin acımasız çarkları içinde oluşan tekelci çarşılar… İçinde sinemadan lokantaya çok şey var.

Kimi insanlar, Ödemiş’te bir AVM olmamasının eksiklik olduğunu düşünüyor ama ben aynı şeyi düşünmüyorum. Arasta ile de 3-5 yazı yazıp bölgenin geliştirilmesi gerektiğini söyledim. Restore edilen çarşının ilgi çeken bir yer olması için bazı girişimler de yapıldı fakat yeterince destek bulmadı.

Ödemiş’te Arasta Derneği var mıdır bilmiyorum ama yoksa da acilen kurulmalı ve federasyona temsilci göndermeli…