Smyrna'da yeni keşif

İzmir'in merkezindeki Smyrna Antik Kenti'nin tiyatro bölümündeki kazılarda 'sanatçı tuvaleti' bulan arkeologların bölgedeki son keşfi, 26 metre uzunluğunda ve 'L' biçiminde inşa edilmiş 2 bin yıllık geçit oldu. İzmir'de Kadifekale ile Smyrna Agorası arasındaki yamaçta yer alan 2 bin yıllık tiyatrodaki son kazılar, uluslararası çaptaki buluntuları arkeoloji dünyasına kazandırdı.

Sahne binasında 13 kişinin yan yana oturarak birlikte kullanabileceği bir 'sanatçı tuvaletini' 2021 yılında ortaya çıkaran kazı heyeti, bu keşiften kısa bir süre sonra 26 metrelik bir geçit buldu.

Yaklaşık 20 bin kişilik tiyatroya izleyicilerin ulaşmasını sağlayan 'L' biçiminde inşa edilmiş 4 metre genişliğindeki geçit, kamulaştırma yöntemiyle yıkımı yapılan evlerin 6-7 metre altında keşfedildi.

Arkeologlar tarafından 'vomitoryum' olarak adlandırılan geçidin oturma sıralarını güçlendirecek kemer ve tonoz bilgisiyle inşa edildiği tespit edildi.

Doğudaki geçidi arayacaklar

Kazı Heyeti Başkanlığını yürüten İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Türk İslam Arkeolojisi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Akın Ersoy 2021 yılındaki kazılarda çok önemli 2 buluntuya rastladıklarını söyledi.

Buluntulardan ilkinin sahne binasındaki tuvalet mekanı olduğunu söyleyen Ersoy, 'Sahne binasında tuvalet, devamında da alt geçit bulduk. 1950'li yıllarda alanda çekilmiş bazı fotoğraflarda onu fark etmiştik. Tespitlerimiz üzerine çalışmalarımızı tiyatronun giriş bölümünde yoğunlaştırdık. Oldukça iyi kondisyonda bir yapı ortaya çıkardık. Tiyatroya dışarıdan gelen izleyicilerin oturma yerlerine ulaşmak için kullandığı bir alt geçide ulaştık' dedi.

Ersoy, geçidi 'Batı Vomitoryum' olarak adlandırdıklarını söyleyerek 'Doğu Vomitoryumu da olması gerekir. Umarız ki 2022 kazılarında da onu ortaya çıkarız ve böylece İzmir tiyatrosunun 20 bin seyirci kapasitesini vurgulayacak bir başka mimari buluntuyla karşılaşmış oluruz' diye konuştu.

Smyrna Tiyatrosu'ndaki geçidin kemer ve tonoz sistemleri ile inşa edildiğine dikkat çeken Ersoy şunları söyledi, 'Kemer ve tonoz sistemleri Anadolu ve Akdeniz coğrafyasında birkaç örnek dışında Roma Dönemi öncesinde kullanılmıyordu. Matematik ve statik bilimini buluşturan yeni inşaat teknolojileri söz konu. Aynı dönemde yapılan hamam ve diğer tiyatro yapılarında da tonoz ve kemer sistemlerinin rahatlıkla kullanılabildiğini, buna bağlı olarak çok büyük ve yüksek yapılar inşa edilebildiğini görüyoruz. Bu yapılar aynı zamanda insanların kötü hava koşullarından kendilerini korumaları ve sığınmaları amacıyla kullanılmış.'

'Tiyatro yavaş yavaş şekilleniyor'

Doç. Dr. Akın Ersoy, yeni buluntularla İzmir'in tarihi zenginliğinin bir kez daha ortaya çıktığını söyleyerek, 'Anadolu'daki Roma Dönemi başlarında Vitruvius adlı bir mimar buradaki tiyatrodan övgüyle söz eder. Bu övgüyü hak eden bir tiyatroyla karşılaşacağımızı kazı çalışmaları öncesinde biliyorduk. Çalışmalarımız bu övgüleri boşa çıkarmadı. Tiyatro yavaş yavaş şekilleniyor' şeklinde konuştu.

Özcan Çetin