Lozan…Lozan…Lozan…

Lozan'dan çıkarılacak dersler ve Lozan'ın önemi

Lozan Barış Antlaşması Atatürk'ün dediği gibi ülkemizin tapu senedidir. Gizli maddesi, yaşam sınırlılığı yoktur. Lozan Barış Antlaşması emperyalizme ve işbirlikçilerine, her türlü bölücülük ve gericiliğe karşı devrimi bir irade ve kararlılıkla kazanılmış dünya genelinde en haklı ve en gerçek tarihi belgedir.

Lozan Barış Antlaşması mazlumların zalime, ezilenlerin ezenlere karşı uluslararası bir başarısıdır. Lozan Barış Antlaşması, devrime, tam bağımsızlığa inanların, birlik ve beraberlik, yoldaşça bir dayanışma, güven içinde olduklarında her türlü zorlukların üstesinden gelinebileceğinin en somut delilidir. Lozan Barış Antlaşması, halka güvenildiğinde, halkın güveninin kazanıldığında her tür gericiliğin, emperyalist saldırının, işbirlikçiliğin ulusal ve uluslararası alanda dize getirilebileceğinin belgesidir.

Lozan Barış Antlaşması topraklarımızda bir Ermenistan ve Kürdistan kurma hayallerini sona erdirmiştir. Aynı zamanda Rum-Ermeni iddialarını da sonlandırmıştır. Emperyalizme karşı tam bağımsızlık mücadelemizi noktalayan Lozan Barış Antlaşması aynı zamanda mazlum milletlere de ilham kaynağı olmuştur. Lozan Barış Antlaşması Müslüman olmayanlar için kullanılan AZINLIK ifadesini, azınlıklara Osmanlı Hükümetinde tanınan ayrıcalıkları tümü ile ortadan kaldıran ve tüm azınlıkları Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı sayan tam eşitlikçi bir belgedir.

Lozan Barış Antlaşması Sevr'i yırtıp atan, Milli Misak sınırları içinde bütünlük sağlayan, halkın egemenliğinin önünü açan, yabancı okulların ülkemizde her türlü ayrıcalığa önceden sahip olmuş, dini ve siyasi eğitim yapmalarını yasaklayıp onlara Türkiye'nin yasalarına uygun davranmalarını sağlayan, Fener'deki Ortodoks ve Rum Patrikhanesinin siyasi faaliyet dışında özgürce bir din merkezi olarak kalması hükmünü getiren… bu hükmü ile de yeni, genç bağımsız Türk devletini özgürlük ama tam bağımsız olduğunu gösteren bir siyasi zafer belgesidir. Lozan Barış Antlaşması ile Türkiye artık başı dik alnı açık bağımsız yeni bir devlet olduğunu müttefik devletlere ve tüm dünyaya ilan etmiştir.

Egemenliğimiz resmen tanınmıştır. Türkiye'nin 23 Ağustos 1923 te meclisinde görüşüp onayladığı bu antlaşmayı Yunanistan 25 Ağustos 1923te, İtalya 12 Mart 1924 te, Japonya 15 Mayıs 1924 te ve İngiltere 16 Temmuz 1924 te onaylamıştır. Tarafların meclis onaylarına dair resmi belgeler Paris'e iletildikten sonra Lozan Barış Antlaşması 6 ağustos 1924 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Lozan Barış Antlaşması boğazlar sorununu şimdilik 'başkanı Türk olan bir komisyon tarafından askersizleştirilerek' çözümlemiş (boğazlar komisyonu 2. Dünya savaşı öncesi 1936 yılında Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile kaldırıldı), Suriye sınırını 20 Ekim 1921 Ankara Antlaşması hükümlerine göre çözümlemiş (Hatay hariç kalmıştı, Hatay 1939 da anavatana katılmıştı), Yunanistan sınırını 30 Ekim 1918 Mudanya Ateşkes Antlaşmasına göre çözümlemiş (Meriç nehri sınır alınarak), İran sınırını 1639 Kasrı Şirin Antlaşmasına göre çözümlemiş, Bulgaristan sınırını 1913 İstanbul Antlaşmasına göre çözümlemiş, Irak sınırını İngiltere ile antlaşmaya varılarak(Musul meselesinden) sonraya bırakmış (1926 Ankara Antlaşması ile Musul İngiltere kontrolündeki Irak krallığına bırakıldı), Çanakkale Boğazı güvenliği için Gökçeada Bozcaada ve Tavşan adasını Türkiye'ye kazandırmıştı.

Dönemin iç dış olumsuz tüm koşullarına rağmen elde edilen bu kazanımlar sayesindedir ki komşularımızla iyi ilişkiler uzun yıllar (son dönem Suriye politikası hariç) dünyaya örnek olmuştur. Bu açıdan Atatürk'ün 'savaş zorunlu olmadıkça cinayettir', 'yurtta barış, dünyada barış' anlayışı Lozan

Barış Antlaşması'nda ifadesini bulmuştur. Lozan Barış Antlaşması 1854 yılından beri Osmanlı devletinin aldığı, ödeyemediği için 1881 de Düyunu Umumiye İdaresi'nin (genel borçlar) kurulduğu borçları, Osmanlı'dan ayrılan devletlerarasında paylaştırdı.

Türkiye üzerine düşen borçlar takside bağlandı. Bu durum tam bağımsızlık olmadığında neler olabileceğini, tam bağımsızlık anlayışının da sorunları çözmede ne derecede etkin olabileceği açısından önem taşır. Bunu da Lozan Barış Antlaşması ve ardındaki sağlam irade göstermiştir. Lozan Barış Antlaşması Türkiye açısından 'sorun çıkarmak yerine, tam bağımsızlıktan taviz vermeden sorun çözmek ilkesini en iyi yansıtan belgedir.' Savaş tazminatı olarak Karaağaç'ı Yunanistan'dan almamız, Batı Trakya'daki Türkler ve İstanbul'daki Rumlar dışında nüfus mübadelesinde karşılıklı anlaşılması bunun önemli göstergesi olmuştur. Lozan Barış Antlaşması'nın önemi, en güzel karşılığını Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün şu veciz sözlerinde bulur: 'bu antlaşma Türk milletine karşı yüzyıllardan beri hazırlanmış ve Sevr ile tamamlandığı sanılmış büyük bir suikastın sonuçsuz kaldığını bildirir bir belgedir. Benzeri görülmemiş bir siyasi zaferdir. Lozan bu ülkenin yüz akıdır, ona en ufak bir leke sürülmesine izin verilemez. Lozan kahramanlarını rahmet minnet ve saygı ile anıyoruz.

Turgut ÜNLÜ

Eğitimci