KALKINMANIN İTİCİ GÜCÜ DEMOKRASİ VE KOOPERATİFLERDİR!-14 (İtalya-1)

'Milli ekonomimizin temeli ziraattır'

ATATÜRK-1 Kasım 1937

Kurtuluş Savaşı'nın başlangıcında Türkiye'de neredeyse hiç kooperatif bulunmazken 1938 yılına gelindiğinde kooperatifçilik hareketinde epey yol kat edilmiş olması, elbette Atatürk ve çalışma arkadaşlarının eseridir. Bu dönemde kooperatifçilikle ilgili yasal düzenlemeler yapılmış, Atatürk birçok konuşmasında kooperatifçiliğin öneminden bahsetmiş, kooperatifçilikle ilgili yayınlar çıkmış, çok sayıda makale ve kitap tercüme edilmiş, hatta okullarda da kooperatifçilik dersleri verilmeye başlanmıştır.

1932 yılında İstanbul Yüksek İktisat ve Ticaret Mektebi'nde kooperatifçilik ayrı bir ders olarak programlarda yer almıştır. Daha sonra kooperatifçilik dersleri İzmir, Ankara ve Eskişehir'de açılan Yüksek Ticaret mekteplerinin programlarında da ders olarak yer almıştır.

1922-1930 yılları arasında İstanbul Darülfünun'da Mehmet İzzet Bey, İçtimaiyat derslerinde kooperatifçiliğe az da olsa yer vermiştir.

1934'ten sonraki yıllarda İstanbul Üniversitesi'nde Prof. Dr. Gerhard Kessler tarafından 1937'de kurulan İktisat Fakültesi'nde sosyoloji, içtimai politika ve kooperatifçilik adlı kürsü içinde kooperatifçilik dersi verilmiştir. Prof. Dr. Ernst E. Hirsch, ticaret hukuku içinde bir şirket türü olarak da kooperatifler üzerinde durmuştur.

Şimdi İtalya'daki kooperatifçiliğe bakalım:

• İtalya'daki kooperatifçilik, 19. yüzyıla dayanmaktadır. Temelleri, 1854 yılında

Torino'da atılmıştır. Torino'daki işçi birliğinin kurduğu 'Tüketim Kooperatifi-Magazzino Previdenza (MP)' ilk örnektir. MP, ortağı işçilere temel gıda maddelerini ve malları piyasa fiyatının da altında sağlıyordu.

• 1860'larda ilk bankacılık finans kooperatifleri kurulmaya başlandı. Böylece

İtalyan kooperatifçiliği gelişme gösterdi. 19. yüzyılın sonunda İtalya Politik Birliği tamamen sağlandı. Sonrasında şehir devletlerinin birleşmesiyle de kooperatif sayısı arttı. 1885'te bu sayı, 4890'a ulaşmıştı. 20. yüzyılın başlarında hükümet ve Katolik hareketinin katkılarıyla bu sayı 7400'e, ortak sayısı 1 MİLYONA ulaştı.

• Anayasa'nın (1948) 45. maddesinde kooperatifçiliğin sosyal işlevi olduğu kabul

edilmiş ve çıkarılacak yasalarla kooperatifçiliğin geliştirilmesi ve korunması için gerekli önlemler alınacağı vurgulanmış. 1991'de 'Sosyal Kooperatifler Kanunu' çıkarılarak daha kapsamlı bir sürece girilmiş. Böylece sosyal refah devleti anlayışı, yeni bir kooperatif türü olan sosyal kooperatiflerin doğuşuna katkı sağlamış.

• İkinci Dünya Paylaşım Savaşı sonrasında yıkılan kentlerdeki binaların yeniden

yapılmaya başlanması ve giderek artan konut ihtiyacı, yapı kooperatiflerini arttırmış.

• Günümüzde yaklaşık 70 BİN kooperatifin yarattığı istihdam, 1.1 MİLYON

kişiyi aşmakta. Kooperatiflerin yıllık ciro toplamı, 127 MİLYAR AVRO'yu buluyor. Bu da gayrı safi yurtiçi hasılanın % 7.5'ine karşılık gelmekte.

• Sigorta, bankacılık ve finans alanlarında faaliyet gösteren 'UNIPOL Grubu'nun 2012 yılı cirosu, 15.03 MİLYAR DOLAR'a ulaşmış.
• 1982'de çiftçi kooperatiflerince kurulan, tarım ve gıda sektöründe faaliyet

gösteren 'Agricola Tre Valli', 2012 yılındaki yıllık 4.14 MİLYAR DOLAR cirosuyla ülkenin yedi bölgesine yayılmıştır. Dünya üzerinde 40'tan fazla ülkeye dış satım yapmakta.

• 2004 yılı verilerine göre; 33.649 kooperatiften 10.538'i sosyal kooperatif olarak

kurulmuş. Bu sosyal kooperatifler, çocuk-yaşlı bakımından kültürel etkinliklere kadar birçok alanda hizmet verebilmekte.

• Sosyal kooperatiflerin en güzel örneklerinden biri olan 'Citta Solare-Güneşli

Şehir (CS)', 1997'de Padua kentinde kurulmuş. CS'nin temel amaçları, İtalyan yurttaşlarının ve göçmenlerin istihdamını ve sosyal hayata uyumunu sağlamak. Bunu da çevresel hizmetler, sanayi üretimi ve konukseverlik gibi üç ana alan üzerine kurmuş. 2012 verilerine göre; yaklaşık 40 engelli insanı çeşitli hizmetlerde istihdam etmekte, 59 çalışanı, 70 ortağı ve 26 gönüllüsü bulunmakta. Yıllık cirosu 3 MİLYON AVRO civarında.

SÜRECEK

KAYNAKLAR:

– G-20 Ülkelerinde Kooperatifçilik, T:C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü yayını, 2015, Ankara.

– http://koop.gtb.gov.tr/ Erişim: 2.5.2020-23:32