İpek böcekçiliğinin canlandırılması

İpek böcekçiliğinin canlandırılması konusunda Bursa Koza Birlik, Türkiye'nin hemen her köşesine dağıttığı lavralarla önemli çalışmalar yapıyor. Bu bölgelerden biri de kuşkusuz Ödemiş. Lavraların ipeğe dönüşmesi, uzun ve tatlı bir yol almaktadır. Sabır isteyen, metanet isteyen ama sonucunda alınan ücretlerle üreticisini sevindiren bir iştir.

İpek, Çin'de dört bin yıllık bir geçmişe uzanıyor. Türkiye'de de bundan 200 yıl öncesine kadar yaygın bir şekilde yapılmasına rağmen yeni teknolojik gelişmelerle birlikte geri planda kaldı. İpek, ilk önce Çinliler tarafından üretilmiş, üretim tekniği uzun yıllar gizli tutulmuş, sonrasında Anadolu'da daha sonra da Avrupa'da üretilmeye başlanmış olup ülkemizde ipekböceği yetiştiriciliği yaklaşık 1500 yıldan beri yapılmaktadır. İpek, ipekböceği larvalarının koza örmek için salgıladıkları parlak ve çok ince bir teldir. Bu teller bir araya getirilerek ipek iplikleri elde edilir. İpek, kolay boyanabilen, yumuşak ve dayanıklı bir ip olması nedeniyle tarih boyunca çok kıymetli bir dokuma hammaddesi olmuştur. Tabi üretimle ilgili aşamalar; dut ağacının yetiştirilmesi, ipekböceği tohumu ve yaş koza üretimi, kozadan iplik çekilmesidir.

Bu şekilde konuya baktığımızda Türkiye'de üretilen ham ipeğin tamamına yakını ipek halı dokumacılığında, bir bölümü de giyim-kuşam, ev eşyaları, nakış-dikiş, ameliyat ipliği olmak üzere iç piyasada tüketilmektedir.  Bu üretim pazarlama ile ilgili 500 bin kişiye istihdam imknı sağlanmaktadır. Tabi burada bir katma değerde söz konusu. Yaş kozanın ipek halıya dönüştürülmesi sonucu yaklaşık 14 misli katma değer ortaya çıkmaktadır.

İpekböceği yetiştiriciliği Türkiye'de 29 ilde yapılmasına karşın toplam yaş koza üretiminin %80', Antalya, Ankara, Bursa, Bilecik, Diyarbakır, Eskişehir, Hatay, İzmir, Muğla ve Sakarya illerinde gerçekleştirilmektedir.

Burada ipekböceğinin desteklenmesinde amaç yaş koza üretiminin artırılması olarak görülse de asıl amaç sürdürülebilirliğin sağlanmasıdır.

Türkiye'de ipek alanında öne çıkan illerden birisi Bursa'dır. Yeşil Bursa'da ipek ve ipekböcekçiliği o kadar gelişmiş ki, adına han bile yapılmış. 'Koza Han' adı verilen bu hana eskiden ipekböceği yetiştiricileri, gelip, ellerindeki sepetlerde bulunan ipek kozalarını tüccarlara satarlarmış. Koza Han'da bugün de ipekli ürünler satılıyor ama bunlar artık fabrikalarda üretilen ipekler. Türkiye'de şuanda 40 bin aile ipekçilikle uğraşıyor. Bursa'da kurulan İpek Böceği Enstitüsü de aileleri, ipekböceği yetiştiriciliği için teşvik ediyor. İpek böceği Enstitüsü 1888 yılında kurulmuş. Kentin kültüründe önemli yer tutmuştur. Hatta Bursa'nın en önemli caddelerinden biridir İpekçilik Caddesi. Bina o cadde üzerinde. Burada bir şeyi daha söylemek lazım. 70'li yıllarda Bursa'nın önde gelen esnafları burada oturuyordu.

İpekçiliğin Bursa da olmasının nedeni de büyük oranda Bursa ve civarında yetişen dut ağaçları. Böylece ipekböceğinin ipeği Bursa'nın önemli ekonomik getirilerinden biri oluyor. Kayıtlar, 15. Yüzyıl Bursa'sının bugünün Milano'suna denk bir lüks giyim merkezi olduğunu, bilinen dünyanın her yerine ipek kumaş ihraç ettiğini göstermektedir.  Bir dönemde deyim olarak 'Bulunmaz Bursa kumaşı' diye deyimler kullanılmış. 'Bulunmaz Hint kumaşı' sözü de bu tabirle kullanılmaktadır.

Ödemiş ve Birgi'de de bazı özel firmalar büyük çabalar sarf ediyor. İpekçilik, gençlerimize tanıtılmalıdır. Geçmişimizi bilmezsek geleceğimizi göremeyiz. Bu konuda yerel yöneticilerin de üzerlerine düşeni yapması gerektiğine inanıyorum.  

Tarımsal açıdan da alternatif bir üründür. Unutulmaya yüz tutan ipekçilik, riski olmayan bir iştir. Halk Eğitimi Merkezleri, bu işte öncü olabilir. Ödemiş'in şirin köylerinden Köseler'de başka yerde olmayan bir adım atıldı. Okulun aile birliği ve yönetimi, el ele vererek ipek böcekçiliğini okulun minik öğrencileri ile tanıştırmıştı. Bu, tüm okullara örnek olmalıdır.