-HYPAİPA. ROMA İMPARATORLUĞU DÖNEMİ’NDE BİR LYDİA KENTİ 

 Selim Şahan

Araştırmacı Sencan Altınoluk tarafından 'Hypaipa. A Lydian City During the Roman Imperial Period' adı ile hazırlanan kitap 2013 yılında Ege Yayınları'ndan çıktı.

Sencan Altınoluk tarafından hazırlanan 303 sayfalık İngilizce yayımlanan kitap, Lydia bölgesi kentlerinden biri olan şimdiki adı Günlüce olan antik Hypaipa kentini kapsıyor.

Başlığını, 'Hypaipa. Roma İmparatorluğu Dönemi'nde Bir Lydia Kenti' olarak Türkçe'ye çevirebileceğimiz kitap, on bölüm olarak kurgulanmış ve ilk bölümü 'Araştırma Tarihçesi'ne ayrılmış.

Kitapla ilgili bilgi veren Sencan Altınoluk, ilk bölümün içeriğinin 19. yüzyılda kenti gezen seyyahların gözlemleri, Baltazzi kazısı ve sonraki bilimsel araştırmalar olduğunu belirterek şu bilgileri verdi:

'İkinci bölüm, Hypaipa'ya ilişkin edebi, numismatik, epigrafik ve arkeolojik verileri içermektedir. 'Hypaipa'nın adı ve kuruluşu' başlığını taşıyan üçüncü bölümde Hypaipa adının etimolojisine yönelik görüşler ve bunlarla ilgili değerlendirmeler sunulmaktadır.

Hypaipa'nın MÖ 1. yüzyıldan itibaren bir kent devleti (polis) olarak var olduğu görüşü, yazıtlar ve sikkeler aracılığıyla desteklenerek ortaya konmaktadır.  Hypaipa'nın kültsel, mitolojik köklerinin Tmolos Dağı'na (Bozdağ) uzandığı, kurucusunun, bu dağ üzerindeki Torrhebia yerleşimine de adını veren Torrhebos olduğu görüşü irdelenmektedir.

Dördüncü bölümde Hypaipa'nın tarihi coğrafyası anlatılmaktadır. Kentin coğrafi ve stratejik konumu, komşu kentlerle bağlantı kurduğu yollar ve teritoryumundaki diğer yerleşimler ele alınmaktadır.

'Kentin Fiziki Yapısı' başlığını taşıyan beşinci bölümde, Hypaipa'nın kent dokusu ve yapıları hakkında bilinenler ortaya konmaya çalışılmıştır. Hypaipa'daki politik ve sosyal yapı, idari sistem, kurumlar ve magistratlar altıncı bölümde anlatılmıştır.  Yedinci bölümde, Hypaipa'daki kültürel ve sosyal yaşam, sikkeler, yazıtlar ve arkeolojik buluntular aracılığıyla incelenmektedir. Bu bölümde, sırasıyla alt başlıklar halinde, kentte tapınımı bulunan tanrılar, tanrıçalar, kahramanlar, Hypaipalı bir dokumacı genç kız olan Arakhne'nin mitolojideki yeri, kentteki Yahudiler, senkretik kültler, festivaller, agonlar, ölü gömme gelenekleri, mezarlar ve mezar stelleri ele alınmıştır. Bu bölümde son olarak, Hypaipa dışında yaşamış olan Hypaipalılar anlatılmıştır.  Sekizinci bölüm Hypaipa'nın ekonomik yapısı hakkında bilinenleri ortaya koymaktadır. Burada, kentteki zeytincilik, bağcılık, tekstil endüstrisi ve meslekler anlatılmıştır. Hypaipa'nın siyasi tarihine ilişkin izler dokuzuncu bölümde ele alınmaktadır. Bu bölümde, başlangıçtan Asya Eyaleti'nin kuruluşuna dek Hypaipa'yla ilgili bilinenler, MS 17'deki Batı Anadolu depreminin kente etkileri, MS 26'da Hypaipa'nın İmparator Tiberius için imparatorluk kültü tesisi girişiminde bulunması ve kentte kullanılan takvim ele alınmıştır. Bu bölüm, Hypaipa'nın geç antik ve Bizans dönemlerindeki tarihinden izleri anlatarak son bulmaktadır. Onuncu bölümde, sikkeler üzerindeki ikonografi, lejandlar, magistratlar, nominal değerler ve sirkülasyon alt başlıklarıyla, Hypaipa'daki sikke darbı incelenmektedir.

Kitabın 'Ekler' kısmında, sikke kataloğu, tablo ve listelerin oluşturduğu altı ek bulunmaktadır. Eklerin ardından sırasıyla geniş bir 'Türkçe özet', 'Kısaltmalar ve Kaynakça' ve üç bölümden oluşan analitik bir 'Dizin' bulunmaktadır. Dizin'den sonra Küçükmenderes havzasında Hypaipa'nın konumunu gösteren bir harita ve Hypaipa'nın şehir planı yer almaktadır. Kitabın sonundaki renkli levhalar, metin içinde gönderme yapılan 165 fotoğrafı içermektedir'