Bitlenme

Asalaklar ya da Parazitler günlük yaşamımızda her yerde en sık gördüğümüz yaşam formudur ve sosyal, psikolojik, siyasal ve organik şekilde pekçok çeşitlilik gösterirler. Hekim olarak bugün size asalaklığın organik olarak şekil bulmuş hali olan bitlerden bahsedeceğim. Bitlenme, varlığı çok eski çağlara dayanan bir sorundur ve dünyada sadece az gelişmiş ülkelerin değil, tüm gelişmiş ülkelerin de ortak bir sorunudur.
Bitler, zorunlu insan paraziti olan böceklerdir ve yassı vücutlu, kanatsız, her birinin ucunda deriyi kavramaya yarayan pençe benzeri yapılar olan 3 çift bacaklı, çok küçük canlılardır. Bacaklarının uçlarındaki bu pençeler, kavradıkları saçların / kılların yapısına ve şekline, kıyafetlerin dokusuna uyum gösterme özelliğine sahiptir. Ağızları delici ve emicidir.  Bitler, insanların ve memeli hayvanların derilerinde asalak olarak yaşarlar ve kan emerek beslenirler. Bit asalak bir canlı olduğu için yaşamını sürdürebilmek için her zaman bir konağa ihtiyaç duyar. Bu nedenle de insan vücudu dışında sadece 48 saat canlı kalabilir. İnsan vücudunda ise 30 gün boyunca yaşayabilir. Bit yumurtaları insan vücudu dışında kumaş ve battaniyelerde yaklaşık 10-15 gün boyunca canlı kalabilirler. Bitlenmek, toplumda yaygın olarak düşünüldüğü gibi kişisel hijyenin yetersiz olmasına veya aşırı temizliğe bağlı gelişen bir sorun değildir. Yerleştikleri bölgelere göre üç türlü bitlenme vardır. Baş ve gövde bitlenmesinde aynı bit cinsi yer alırken, cinsel organlar çevresinde yerleşenlerde bitin cinsi de farklıdır.

Baş biti, insanlarda en sık görülen türdür. İnsanların birbiriyle yakın fiziksel teması, tarak, saç fırçası, şapka, eşarp veya havlu gibi eşyaların ortak kullanımı ve döşeme veya yastık gibi yüzeylerle saçın temas etmesi sonucunda bulaşır.

Vücut biti, saç biti ve kasık bitinin aksine vücut yüzeyinde değil, ısının daha düşük olduğu giysilerin dikiş yerlerinde yaşarlar ve yalnızca beslenmek amacıyla kan emmek için, özellikle geceleri deriye geçerler. Bit barındıran kıyafetlerin veya yatakların ortak kullanımı sonucu bulaşır.

Kasık biti, en sık cinsel ilişki sırasındaki yakın temas nedeniyle, nadiren de iç çamaşırları yolu ile bulaşır. Bu nedenle 'cinsel ilişki ile bulaşan hastalıklar' içinde sınıflanır. Yakın deri teması nedeniyle bulaştığı için kondom kullanımı bulaşı engellemez.

Bitlenmenin en sık görülen belirtisi kaşıntıdır. Kaşıntı, özellikle bitlerin beslenmek için kan emdikleri geceleri çok şiddetlidir. Baş bitinde en çok etkilenen bölgeler ense, şakaklar ve kulak arkalarındaki saçlı deridir. Bu bölgelerde kaşımaya bağlı tırnak izleri ve kanamalı kabuklar görülür. Vücut bitinde kaşıntı, bitlerin kan emmek üzere giysilerin dikiş yerlerinden deriye geçtikleri dönem olan geceleri çok belirgindir. Özellikle koltuk altı, kasıklar ve gövdede yoğundur. Kaşınan bölgelerde bitlerin ısırıklarına bağlı kızarık kabarıklıklar ve kaşımaya bağlı tırnak izleri görülür. Hastanın kıyafetlerinde, en çok da iç çamaşırlarında kanamaya bağlı lekelenmeler izlenebilir. Deride, özellikle de kılların etrafında mavi-gri lekeler tipik belirtidir.  Kasık bitinden genital bölgedeki kıllı alanlar etkilenir ve bu bölgelerde şiddetli kaşıntı olur. Kaşınan bölgelerde saç biti ve vücut bitine benzer şekilde tırnak izleri, kanama, kabuklanma görülebilir. Ayrıca kasıklardaki lenf bezlerinde şişlikler oluşabilir..

Hastalar şiddetli kaşıntı ile birlikte saçlı deri, koltuk altı, gövde ve kasık gibi bölgelerde bit ve/veya sirkeleri görmeleri nedeniyle doktora başvururlar. Çocuklardaki bitlenmeyi ise en çok ebeveynler ve öğretmenler fark eder.

Bitlenme tanısı, başta kaşıntı olmak üzere klinik belirtilerin görülmesi ve etkilenen alanlarda bitlerin ve/veya sirkelerin izlenmesi ile konur. Vücut ve kasık bitinde kaşınan bölgeler büyüteç ile araştırılarak bitler görülebilir ve mikroskop altında incelenerek kesin tanı konur. Baş bitinde ise mikroskop altında incelendiğinde, saç tellerine yapışmış şekilde sirkeler görülür.

Bitlenmeden şüphelenilen durumlarda öncelikle bir doktora başvurmak gereklidir. İlaç tedavisinde, çoğunlukla eczanelerden alınabilen farklı şampuan, losyon ve kremler kullanılır. Bit tedavisinde kullanılan ilaçlar mutlaka bir doktor önerisiyle ve doktorun anlattığı şekilde kullanılması gereklidir.

Hiçbir bit ilacının sirkeleri öldürücü etkisi %100 değildir. Bu nedenle ilaç tedavisinin yanı sıra sirkelerin de mekanik olarak uzaklaştırılması gerekir. Baş bitinde ıslak saç sık uçlu bir tarakla taranarak ve gerekirse bir büyüteçle saçlar incelenerek sirkeler temizlenmelidir. Kasık bitinde kılların tıraşlanması faydalı olabilir. Vücut biti kıyafet ve çamaşırlarda yaşadığı için bu eşyaların kaynatılması ve sık değiştirilmesi gereklidir.

Hastanın bulunduğu çevrenin kontrolü de tedavinin önemli bir parçasıdır. Kullandığı çarşaf, yastık kılıfı ve kıyafetler kaynatılmalı veya plastik bir torbaya konarak birkaç gün oda sıcaklığında bekletilmelidir. Tarak ve saç fırçası gibi eşyalar sıcak suda yıkanmalı veya bitleri öldürücü etkiye sahip ilaçların içinde bekletilmelidir. Evdeki halı, mobilya ve perde gibi tüm eşyalar iyice temizlenmelidir.

Bitlenmede hasta ile birlikte yakın çevresindeki kişiler de bit varlığı açısından kontrol edilmeli ve gerekirse de tedaviye alınmalıdır.

Özellikle baş biti en çok okullar gibi kalabalık ve toplu halde bulunulan ortamlarda görüldüğü için yayılmasını önlemede öğretmenlerin ve buralardaki sağlık görevlilerinin rolü büyüktür.

Sağlıkla ve huzurla kalın…